A entrevista foi concedida na lingua Gallega de Santiago De Compostela Galicia.
Boca do Rio imparte clases de capoeira no Centro socio Cultural do Ensanche, en Compostela
Saber escoitar, e entender, o outro. Ter as portas abertas a todas as posibilidades. Darlle unha "esquivada" á vida. Loitar, estudar e vivir "aínda que sexas pobre e negro". Son algunhas das cousas que o mestre Boca do Rio atopou na capoeira cando empezou a practicala aos doce anos en Brasil. Vive dende hai tres anos en Compostela. Imparte clases de Capoeira Angola no local social da Almáciga, na Gentalha do Pichel e no Centro Cultural do Ensanche. Nas súas viaxes por Europa e América fala de Santiago como unha cidade "super católica" e que paga a pena visitar. Asegura que deberiamos comprender, querer e "gardar" a sabedoría das persoas vellas. El é serio, educado, respectuoso. Quere promover intercambios culturais entre Brasil -coas súas cidades ruidosas- e Galicia -o país do silencio.
De onde vén o teu nome e apelido?
Cando eu estaba no Brasil, estudaba e ía todos os días a clases de capoeira pero polas necesidades da vida non puiden ir todos os días e comecei a faltar, e ía só os sábados e os domingos. O mestre dicía: "Onde estará o rapaz do barrio da Boca do Rio?". A xente empezou a chamarme polo nome do meu barrio e a min non me gustaba. Para min era un apelido moi feo. Até que me acostumei a el e hoxe non sei vivir sen ese nome. Se me chaman polo meu verdadeiro nome, que é Marcelo, xa me resulta estraño. Só a miña familia me chama Marcelo. Levo 29 anos practicando capoeira.
Como eran os lugares da túa infancia? Que significado emotivo teñen para ti?
O Barrio Boca do Rio é un barrio común e como calquera outro. Gústame porque está cerca da praia, ten río e hai moito espazo verde como en Santiago. Era un barrio moi quieto, silencioso. A miña infancia foi complicada porque eu era fillo dunha muller que estaba soa, traballou e criou seis fillos. Eu era o irmán do medio e coidei dos meus irmans menores. Miña nai ía traballar e eu facía traballo de "nai" e de estudante. Non tiña moito divertimento. Aos doce ou trece anos empecei a facer capoeira porque había compañeiros na miña rúa que tamén a facían. Eu a partir dos trece anos xa estaba traballando, axudando a criar meus irmáns e ía á praia vender cousas: xeados, cervexas, sandwichs... Non tiña tempo para correr, brincar, desfrutar da vida.
Ti sempre quixeches chegar a ser mestre de capoeira?
Cando topei coa capoeira percibín que podía facer moitas cousas, e que había xente que podía darme apoio. Os meus compañeiros e o meu mestre dicíanme que podía facer capoeira se estudaba. Estaba super emocionado e estudaba, estudaba, estudaba. Fun considerado como o mellor alumno da clase. A capoeira deume unha amplitude para ver a vida. Eu aínda non era capoeirista e os movementos parecíanme estraños, resultaba complicado pero pouco a pouco funme introducindo. Non ía para ser mestre. Ía a capoeira porque me gustaba e porque me dicían: "Ti es un cidadán e tes deberes e dereitos. A pesar de ser negro e pobre podes estudar e inserirte na sociedade." Empecei a ver a capoeira como unha cultura. Se poñía as pernas ao ar ou cantaba eu facía unha transportación ás miñas orixes e ao meu futuro. Se tiña 20 anos ,tiña que ter unha actitude de persoa de 30 anos.
A capoeira é unha rica expresión cultural que foi desenvolvida no Brasil polos africanos como loita e resistencia ao sistema escravista?
En África, no sur de Angola, existe un pobo chamado Bantu que facía un ritual de casamento, no que unha moza do pobo era ofrecida a outros mozos que facían unha danza sen nome, na que imitaban os movementos dos animais salvaxes, e o mozo que tivese mellor rendemento gañaba a man desa moza preparada para a voda. Era un ritual africano chamado "a danza das cebras" ou do "N´Golo". Coa colonización portuguesa, os africanos foron escravizados. Os colonizadores, cos seus navíos grandes, partiron para África conquistar un pobo que traballaba duro. Aprisionaron os africanos nos navíos en situacións inhumanas e algúns morreron de fame. Os que sobreviviron chegaron a Brasil e algúns deles formaron "quilombos", grupos de persoas para protestar, e esa danza de África utilizouse como arte marcial para defenderse contra o opresor.
Que importancia ten a música na capoeira? Serve como acompañamento e creadora de ambiente? Que é o berimbau?
O berimbau é un instrumento feito de madeira flexible, un arame sacado das rodas dos coches e cunha cabaza aberta xa sacamos un son. En toda roda de capoeira empréganse 8 instrumentos: tres berimbaus, dous pandeiros, un agogo, un reco-reco e un atabaque. Vén a primeira improvisación musical que é un lamento, unha ladaíña e despois vén a resposta, e vén o corrido. A música ten unha importancia fundamental porque incentiva a xente para que solte o seu corpo e se transporte e deixe de lado os problemas que ten na sociedade. Escóitase ese lamento e faise un baile, que ten funcións na mente e no corpo. A Capoeira Angola non se restrinxe a estar nunha roda competitiva para ver quen é máis forte, senón que estás en busca dun entendemento, e competir non importa.
A Capoeira Angola é un diálogo corporal de preguntas e respostas a través da improvisación dos xogadores?
É unha conversa corporal e eu teño que ter a atención en ti e dende o momento en que eu fago unha pregunta teño que ir até o final. Non hai cortes de conversa. Estás moi exposto á xente e parece que todo está combinado pero non é así. É como un xogo de xadrez e as pezas están super marcadas, pero non hai intención de causar dano. Ti fas unha pregunta e o outro faiche unha resposta. Ás veces é unha conversa rápida e baseada na musicalidade. Hai que practicar, convivir e entender a filosofía da capoeira angola.
Como é esa filosofía de vida que tedes os que practicades capoeira?
A Capoeira Angola non é só poñer as pernas para arriba. Importa estudar a capoeira nun sentido filosófico, científico e cultural. Que mentalidade teñen eses mozos que fan capoeira? É unha arte que está aí dende hai moito tempo e quere preservar uns valores éticos, culturais. Estar discutindo capoeira é unha forma de ir pouco a pouco coñecendo a riqueza desa arte. Os mozos hoxe non respectan pais, nais, xente máis vella. Iso é o que eu vía en Francia, Suecia, Italia, Noruega, Estados Unidos...facendo pesquisas entre os mozos e os seus comportamentos. As persoas vellas de Europa non teñen un valor rico como en Brasil. Para os brasileiros, as persoas vellas teñen uns coñecementos e unha sabedoría que nós respectamos e gardamos. A capoeira é ver o outro, valorar o outro, estar dentro da roda e mirar de fronte, e sacar a vergoña de expresarse corporalmente.
Cando viñeches vivir a Galicia como te acolleu esta terra, esta xente?
Vin para Galicia grazas á miña compañeira, que tiña amigos aquí e no primeiro momento os galegos, sendo o pobo que máis emigrou para outros países, mostraban medo cando nós queriamos alugar un piso e cerrábannos as portas. Ao principio foi complicado. Hai xente que nunca sae de Santiago e aquí hai poucos inmigrantes de cor. Pero penso que Santiago é un sitio bo, con xente tranquila e préstase para os intercambios culturais e para facer cousas. Santiago é o sitio adecuado para nós vivir. Salvador de Bahía é moi grande, con moito barullo e cando cheguei a Santiago foi un cambio total. Escoitas unha música altísima en Brasil e de repente chegas a Santiago e non escoitas nada. Foi como un shock. Agora encántame o silencio que hai en Santiago e creo que non habería mellor lugar para vivir.
Como naceu o grupo Zimba de Capoeira Angola
Viaxei por Brasil e en Salvador de Bahía empecei a dar clases. Eramos oito persoas e queriamos poñerlle un nome ao noso grupo para crear unha identidade. Pensamos en varios nomes. Eu tiven un soño. Soñei que eu sería Zimba e puxemos ese nome. Fun a unha tenda de libros sobre culturas e atopei o significado de Zimba: "Deus Supremo dos Cultos Bantus das Divindades Olorun". Quere dicir que a persoa que traballa é seria e traballa moito. Empezamos a dar clases no grupo Zimba e estudar capoeira.
Para ti é importante desenvolver a creatividade, o equilibrio emocional e a afectividade? Ti es unha persoa moi creativa
Se es creativo estás aberto ás posibilidades que veñen a ti e se non es creativo tes as portas da túa vida e da túa casa cerradas. A creatividade é unha expresión natural. Se es creativo sempre vas ser máis feliz, cunha abertura para facer moitas outras cousas. Se eu non fose creativo non faría capoeira e non vería a vida como un desafío. Tento superar os obstáculos dándolle unha "esquivada" á vida. Creo nunha creatividade do diálogo e do sorriso. A través da capoeira sinto que as portas da miña vida están abertas.
Boca do Rio imparte clases de capoeira no Centro socio Cultural do Ensanche, en Compostela
Saber escoitar, e entender, o outro. Ter as portas abertas a todas as posibilidades. Darlle unha "esquivada" á vida. Loitar, estudar e vivir "aínda que sexas pobre e negro". Son algunhas das cousas que o mestre Boca do Rio atopou na capoeira cando empezou a practicala aos doce anos en Brasil. Vive dende hai tres anos en Compostela. Imparte clases de Capoeira Angola no local social da Almáciga, na Gentalha do Pichel e no Centro Cultural do Ensanche. Nas súas viaxes por Europa e América fala de Santiago como unha cidade "super católica" e que paga a pena visitar. Asegura que deberiamos comprender, querer e "gardar" a sabedoría das persoas vellas. El é serio, educado, respectuoso. Quere promover intercambios culturais entre Brasil -coas súas cidades ruidosas- e Galicia -o país do silencio.
De onde vén o teu nome e apelido?
Cando eu estaba no Brasil, estudaba e ía todos os días a clases de capoeira pero polas necesidades da vida non puiden ir todos os días e comecei a faltar, e ía só os sábados e os domingos. O mestre dicía: "Onde estará o rapaz do barrio da Boca do Rio?". A xente empezou a chamarme polo nome do meu barrio e a min non me gustaba. Para min era un apelido moi feo. Até que me acostumei a el e hoxe non sei vivir sen ese nome. Se me chaman polo meu verdadeiro nome, que é Marcelo, xa me resulta estraño. Só a miña familia me chama Marcelo. Levo 29 anos practicando capoeira.
Como eran os lugares da túa infancia? Que significado emotivo teñen para ti?
O Barrio Boca do Rio é un barrio común e como calquera outro. Gústame porque está cerca da praia, ten río e hai moito espazo verde como en Santiago. Era un barrio moi quieto, silencioso. A miña infancia foi complicada porque eu era fillo dunha muller que estaba soa, traballou e criou seis fillos. Eu era o irmán do medio e coidei dos meus irmans menores. Miña nai ía traballar e eu facía traballo de "nai" e de estudante. Non tiña moito divertimento. Aos doce ou trece anos empecei a facer capoeira porque había compañeiros na miña rúa que tamén a facían. Eu a partir dos trece anos xa estaba traballando, axudando a criar meus irmáns e ía á praia vender cousas: xeados, cervexas, sandwichs... Non tiña tempo para correr, brincar, desfrutar da vida.
Ti sempre quixeches chegar a ser mestre de capoeira?
Cando topei coa capoeira percibín que podía facer moitas cousas, e que había xente que podía darme apoio. Os meus compañeiros e o meu mestre dicíanme que podía facer capoeira se estudaba. Estaba super emocionado e estudaba, estudaba, estudaba. Fun considerado como o mellor alumno da clase. A capoeira deume unha amplitude para ver a vida. Eu aínda non era capoeirista e os movementos parecíanme estraños, resultaba complicado pero pouco a pouco funme introducindo. Non ía para ser mestre. Ía a capoeira porque me gustaba e porque me dicían: "Ti es un cidadán e tes deberes e dereitos. A pesar de ser negro e pobre podes estudar e inserirte na sociedade." Empecei a ver a capoeira como unha cultura. Se poñía as pernas ao ar ou cantaba eu facía unha transportación ás miñas orixes e ao meu futuro. Se tiña 20 anos ,tiña que ter unha actitude de persoa de 30 anos.
A capoeira é unha rica expresión cultural que foi desenvolvida no Brasil polos africanos como loita e resistencia ao sistema escravista?
En África, no sur de Angola, existe un pobo chamado Bantu que facía un ritual de casamento, no que unha moza do pobo era ofrecida a outros mozos que facían unha danza sen nome, na que imitaban os movementos dos animais salvaxes, e o mozo que tivese mellor rendemento gañaba a man desa moza preparada para a voda. Era un ritual africano chamado "a danza das cebras" ou do "N´Golo". Coa colonización portuguesa, os africanos foron escravizados. Os colonizadores, cos seus navíos grandes, partiron para África conquistar un pobo que traballaba duro. Aprisionaron os africanos nos navíos en situacións inhumanas e algúns morreron de fame. Os que sobreviviron chegaron a Brasil e algúns deles formaron "quilombos", grupos de persoas para protestar, e esa danza de África utilizouse como arte marcial para defenderse contra o opresor.
Que importancia ten a música na capoeira? Serve como acompañamento e creadora de ambiente? Que é o berimbau?
O berimbau é un instrumento feito de madeira flexible, un arame sacado das rodas dos coches e cunha cabaza aberta xa sacamos un son. En toda roda de capoeira empréganse 8 instrumentos: tres berimbaus, dous pandeiros, un agogo, un reco-reco e un atabaque. Vén a primeira improvisación musical que é un lamento, unha ladaíña e despois vén a resposta, e vén o corrido. A música ten unha importancia fundamental porque incentiva a xente para que solte o seu corpo e se transporte e deixe de lado os problemas que ten na sociedade. Escóitase ese lamento e faise un baile, que ten funcións na mente e no corpo. A Capoeira Angola non se restrinxe a estar nunha roda competitiva para ver quen é máis forte, senón que estás en busca dun entendemento, e competir non importa.
A Capoeira Angola é un diálogo corporal de preguntas e respostas a través da improvisación dos xogadores?
É unha conversa corporal e eu teño que ter a atención en ti e dende o momento en que eu fago unha pregunta teño que ir até o final. Non hai cortes de conversa. Estás moi exposto á xente e parece que todo está combinado pero non é así. É como un xogo de xadrez e as pezas están super marcadas, pero non hai intención de causar dano. Ti fas unha pregunta e o outro faiche unha resposta. Ás veces é unha conversa rápida e baseada na musicalidade. Hai que practicar, convivir e entender a filosofía da capoeira angola.
Como é esa filosofía de vida que tedes os que practicades capoeira?
A Capoeira Angola non é só poñer as pernas para arriba. Importa estudar a capoeira nun sentido filosófico, científico e cultural. Que mentalidade teñen eses mozos que fan capoeira? É unha arte que está aí dende hai moito tempo e quere preservar uns valores éticos, culturais. Estar discutindo capoeira é unha forma de ir pouco a pouco coñecendo a riqueza desa arte. Os mozos hoxe non respectan pais, nais, xente máis vella. Iso é o que eu vía en Francia, Suecia, Italia, Noruega, Estados Unidos...facendo pesquisas entre os mozos e os seus comportamentos. As persoas vellas de Europa non teñen un valor rico como en Brasil. Para os brasileiros, as persoas vellas teñen uns coñecementos e unha sabedoría que nós respectamos e gardamos. A capoeira é ver o outro, valorar o outro, estar dentro da roda e mirar de fronte, e sacar a vergoña de expresarse corporalmente.
Cando viñeches vivir a Galicia como te acolleu esta terra, esta xente?
Vin para Galicia grazas á miña compañeira, que tiña amigos aquí e no primeiro momento os galegos, sendo o pobo que máis emigrou para outros países, mostraban medo cando nós queriamos alugar un piso e cerrábannos as portas. Ao principio foi complicado. Hai xente que nunca sae de Santiago e aquí hai poucos inmigrantes de cor. Pero penso que Santiago é un sitio bo, con xente tranquila e préstase para os intercambios culturais e para facer cousas. Santiago é o sitio adecuado para nós vivir. Salvador de Bahía é moi grande, con moito barullo e cando cheguei a Santiago foi un cambio total. Escoitas unha música altísima en Brasil e de repente chegas a Santiago e non escoitas nada. Foi como un shock. Agora encántame o silencio que hai en Santiago e creo que non habería mellor lugar para vivir.
Como naceu o grupo Zimba de Capoeira Angola
Viaxei por Brasil e en Salvador de Bahía empecei a dar clases. Eramos oito persoas e queriamos poñerlle un nome ao noso grupo para crear unha identidade. Pensamos en varios nomes. Eu tiven un soño. Soñei que eu sería Zimba e puxemos ese nome. Fun a unha tenda de libros sobre culturas e atopei o significado de Zimba: "Deus Supremo dos Cultos Bantus das Divindades Olorun". Quere dicir que a persoa que traballa é seria e traballa moito. Empezamos a dar clases no grupo Zimba e estudar capoeira.
Para ti é importante desenvolver a creatividade, o equilibrio emocional e a afectividade? Ti es unha persoa moi creativa
Se es creativo estás aberto ás posibilidades que veñen a ti e se non es creativo tes as portas da túa vida e da túa casa cerradas. A creatividade é unha expresión natural. Se es creativo sempre vas ser máis feliz, cunha abertura para facer moitas outras cousas. Se eu non fose creativo non faría capoeira e non vería a vida como un desafío. Tento superar os obstáculos dándolle unha "esquivada" á vida. Creo nunha creatividade do diálogo e do sorriso. A través da capoeira sinto que as portas da miña vida están abertas.
